چگونه مترجم کتاب شویم؟ (۰ تا ۱۰۰ نکات مهم)
ترجمه، پلی است که فرهنگ و ادبیات ملت‌ها را به هم متصل می‌کند. یکی از پرتقاضاترین مشاغل دنیا، ترجمه کتاب و مقاله از زبان‌های مختلف است. اگر اهل مطالعه باشید، حتما گاهی به این موضوع فکر کرده‌اید که دست به ترجمه کتاب‌هایی بزنید که نسخه فارسی آن‌ها وجود ندارد یا اگر هم هست، کیفیت آن بسیار پایین است. در این شرایط، اگر تخصص لازم را نداشته باشید، قطعا از خود می‌پرسید که چگونه مترجم کتاب شویم؟ راستش را بخواهید، هیچکس صرفا با یادگیری زبان دوم، مترجم نشده است! ترجمه اصولی دارد که حتی ممکن است دانشجویان رشته مترجمی هم به آن نرسند. در این مقاله، قدم‌های اولیه برای مترجم شدن را به شما نشان خواهیم داد.
چگونه مترجم کتاب شویم؟
ترجمه کتاب، کاری سخت و زمان‌بر است. به همین دلیل، نمی‌توان در این مسیر بی‌گدار به آب زد. زیرا ممکن است با بی‌دقتی، تمام زحمات شما به باد برود! اگر ذهن شما هم درگیر این موضوع است که چگونه مترجم کتاب شویم؟ تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
قدم اول؛ شرکت در کلاس آموزش زبان
آشنایی مقدماتی با زبانی مبدا و مقصد در ترجمه کتاب، به هیچ وجه کافی نیست. شما باید هر دو زبان را در حد بسیار عالی بشناسید و به تمام اصول آن‌ها مسلط باشید. در ابتدایی‌ترین قدم، باید در کلاس زبان بزرگسالان شرکت کنید تا سطح عمومی زبان شما به حد نیاز برسد. در این کلاس‌ها، مهارت ترجمه را نمی‌آموزید، اما می‌توانید با اصول کلی زبان انتخابی خود (مانند انگلیسی یا فرانسه) آشنا شوید. برای پیشرفت در زمینه زبان انتخابی، لازم است حتما به خوبی بتوانید به آن زبان صحبت کنید. در صورتی که با اصولی مانند گرامر و لغت آشنایی دارید اما در سخن گفتن به زبان مقصد مشکل دارید، بهتر است به جای دوره عمومی، در کلاس مکالمه تخصصی شرکت کنید. این کار، شما را با عبارت‌های رایج زبانی آشنا می‌کند و در زمینه ترجمه بسیار موثر خواهد بود.
از سویی اگر بخواهید مترجمی را به صورت یک حرفه تخصصی ادامه بدهید، نیاز به مدرک بین‌المللی خواهید داشت. به عنوان مثال در ترجمه زبان انگلیسی، عموما باید در آزمون آیلتس نمره خوبی به دست بیاورید. حتی اگر رشته دانشگاهی شما مترجمی باشد، این مدرک می‌تواند اعتبار شما را بالاتر ببرد. به همین دلیل، بهتر است شرکت در کلاس آمادگی آیلتس را هم جزو اولویت‌هایتان قرار دهید. همچنین برخی موسسات، از جمله سفیر گفتمان، دوره‌های تخصصی ترجمه برگزار می‌کنند. در دوره مترجمی سفیر، اصول عمومی زبان تدریس نمی‌شود؛ بلکه به صورت متمرکز، فنون ترجمه انگلیسی را خواهید آموخت.
قدم دوم؛ انتخاب کتاب مناسب
اگر قبلا در زمینه ترجمه‌های کوتاه مانند مقاله، متن ادبی، عبارات و… تجربه داشته باشید، احتمالا می‌دانید که ترجمه کتاب، در مقایسه با این موارد، در حکم فتح قله کوه است! زیرا هم بسیار زمان‌بر است و هم نیاز به دقت مضاعف دارد. پس حتی اگر مترجم هم باشید، باز ممکن است از خود بپرسید که چگونه مترجم کتاب شویم؟
کتابی انتخاب کنید که ترجمه نشده باشد یا ترجمه آن، طرفداران زیادی نداشته باشد. انتخاب کتابی که از قبل، ترجمه‌ای پرطرفدار دارد، محکوم به شکست است. سراغ کتاب‌هایی بروید که موضوعات پرطرفدار دارند. موضوعاتی مانند روانشناسی و سبک زندگی، رمان و سرگرمی، اصول کسب و کار و آموزش در این دسته قرار دارند.
اگر موضوع کتاب بسیار تخصصی است، آن را فراموش کنید. به عنوان مثال، اگر پزشک نیستید، بهتر است سراغ ترجمه یک کتاب در زمینه اصول درمان بیماری‌ها نروید! زیرا علاوه بر صرف زمان بسیار زیاد، ممکن است نتوانید از پس اصطلاحات تخصصی برآیید. از نویسنده یا ناشر اصلی اجازه بگیرید. اگرچه از نظر قانونی، نیازی به این کار ندارید، اما به هر حال با ترجمه یک کتاب، شما نام خود را به اثر یک فرد دیگر پیوند می‌زنید. پس در صورت امکان، با او ارتباط بگیرید و موضوع را مطرح کنید.
قدم سوم؛ رعایت اصول نگارش و ویرایش
ترجمه واژه به واژه، هرگز راه درستی برای تبدیل یک کتاب به زبان جدید نیست. با این کار، ممکن است ارزش اثر اصلی به شدت افت کند و اهل کتاب، نام شما را با ترجمه بی‌کیفیت همراه بدانند. به همین دلیل، نه تنها باید با تمام لغات، اصطلاحات، ضرب‌المثل‌ها و دستور زبان مقصد آشنایی داشته باشید، بلکه باید بتوانید آن‌ها را به بهترین نحو با زبان مقصد انطباق دهید. برای این کار، حتما نکات زیر را رعایت کنید:
انتخاب عنوان کتاب را به پایان ترجمه موکول کنید. توجه داشته باشید که لزوما نیازی نیست که نام اصلی کتاب مو به مو با نام ترجمه شده مطابقت پیدا کند. بهتر است در انتخاب نام، فرهنگ زبان مقصد را در نظر بگیرید. مگر آن‌که نام اثر، اسم خاص (مانند نام مکان، اشخاص و…) باشد.
به هیچ عنوان ضرب‌المثل‌ها و اصطلاحات رایج در زبان مورد ترجمه را کلمه به کلمه بازگردانی نکنید. سعی کنید زمان صرف کنید و در زبان مقصد، یک ضرب‌المثل مطابق با عبارت مورد ترجمه بیابید که برای خوانندگان آن زبان ملموس باشد.
ترجمه کتاب را به یک ویراستار متخصص نشان دهید. حتی اگر با اصول ویرایش آشنایی دارید، نشان دادن متن نهایی به یک متخصص ضرری نخواهد داشت. زیرا می‌تواند نکاتی را پررنگ کند که ممکن است از چشم شما دور مانده باشند.
آیا با رعایت نکات بالا به عنوان مترجم حرفه‌ای شناخته می‌شوم؟
راستش را بخواهید، بدون تمرین و مداومت، در هیچ حیطه‌ای موفق نخواهید شد. از لحظه‌ای که از خودتان می‌پرسید چگونه مترجم کتاب شویم تا روزی که شما را به عنوان یک مترجم خوب بشناسند، صبر داشته باشید و مدام تلاش کنید. در نخستین قدم‌ها، ناشران و موسسات به راحتی به شما اعتماد نخواهند کرد. زیرا پروژه‌های ترجمه کتاب، بلندمدت هستند و در صورت خطا، با ضررهای بزرگ مواجه خواهند شد. به همین دلیل بهتر است از همان ابتدا، اصولی عمل کنید. حتی در صورتی که رشته دانشگاهی شما ترجمه است، روی چند نمونه عملی کار کنید تا توانایی‌هایتان را اثبات کنید. پس از این کار، می‌توانید راحت‌تر وارد بازار کار ترجمه کتاب شوید.
شرکت در کلاس زبان بزرگسالان و کلاس مکالمه، در صورتی که رشته تخصصی شما ترجمه نباشد، بسیار کمک‌کننده خواهد بود. همچنین برای اثبات مهارت ترجمه خود به موسسات و انتشارات، بهتر است مدرک آیلتس هم داشته باشید. با این حال، کلاس‌های زبان انگلیسی، حتی در سطوح حرفه‌ای، مهارت‌های خاص ترجمه مانند روش انتخاب کتاب، جست و جوی عبارات خاص و اصول ویرایش و نگارش را به شما نخواهند آموخت. دوره‌های مترجمی سفیر، روی مهارت‌های خاص ترجمه تمرکز دارند. با شرکت در این کلاس‌ها، یاد می‌گیرید که مهارت‌های زبان انگلیسی خود را به بهترین نحو برای ترجمه کتاب به کار ببرید.
نتیجه‌گیری
بسیاری در پاسخ به سوال «چگونه مترجم کتاب شویم؟» می‌گویند:«باید در کلاس زبان ثبت نام کنی یا رشته مترجمی بخوانی!» اما این، تنها فاکتور لازم نیست. در ترجمه کتاب، باید اصولی مانند انتخاب اثر خوب، حفظ ساختار کلی کتاب، ترجمه صحیح عبارات خاص و اصول ویرایش و نگارش را در نظر بگیرید. به همین دلیل، اگر قصد شرکت در کلاس را هم دارید، بهتر است پس از تقویت زبان عمومی و رسیدن به سطح پیشرفته، حتما سراغ دوره‌های تخصصی مانند دوره‌های مترجمی سفیر بروید تا نکات خاص ترجمه را نیز به خوبی یاد بگیرید.